Ieder mens heeft zijn eigen wereldbeeld. Dit wereldbeeld is afhankelijk van de persoonlijke ’gekleurde’ bril waardoor hij de wereld waarneemt.
Het is een misvatting te geloven dat we direct reageren op de wereld om ons heen. We zien en ervaren dingen in de wereld, maar wat we precies zien en ervaren wordt mede bepaald door onze vroegere ervaringen. Zuiver objectief waarnemen via onze zintuigen is volgens NLP helemaal niet mogelijk.
Het algemene idee is: Je haalt de wereld binnen door middel van je zintuigen: ogen, oren, smaak, geur en tast. Vervolgens geef je daar subjectieve betekenis aan en dat komt in je taal – zowel verbaal als non-verbaal – tot uitdrukking.
De manier waarop iemand betekenis geeft aan zijn ervaringen wordt bepaald door zijn of haar wereldmodel, een verzameling neurologische processen in je brein die de informatie van buiten filteren en verder verwerken. De elementen van het wereldmodel zijn onder meer filters, criteria en overtuigingen. Je kunt het wereldmodel vergelijken met een groot aantal mentale kaarten met behulp waarvan we in de wereld opereren. Maar, de kaart is niet het gebied, zoals een belangrijke vooronderstelling van NLP luidt.
Het wereldmodel bepaalt de hoeveelheid keuzemogelijkheden die iemand voor zichzelf in een gegeven situatie ziet. In bijna alle gevallen is het niet de fysieke werkelijkheid die onze mogelijkheden inperkt, maar zijn het onze ideeën over onszelf en de wereld. Onze mogelijkheden en beperkingen maken deel uit van het wereldmodel en kunnen alleen daar veranderd worden. Verandering binnen NLP is altijd verandering van het wereldmodel.
Wanneer je je wereldmodel verrijkt – bijvoorbeeld door een beperkende overtuiging om te zetten in een positieve of door hulpbronnen toe te voegen – ga je over meer keuzemogelijkheden beschikken. In het algemeen geldt dat hoe meer keuzemogelijkheden je tot je beschikking hebt, hoe flexibeler je kunt reageren op wat zich om je heen voordoet en hoe flexibeler je bent, des te meer je in staat bent je eigen doelen te bereiken.
Het wereldmodel is een dynamisch iets. Op basis van de informatie die we binnen krijgen stellen we het beeld van de wereld voortdurend bij. We passen de kaart aan bij de verwerking van nieuwe data. Dat is een automatisch proces.
Niet in alle gevallen zal de verandering vanzelf gaan. Sommige ideeën over onszelf of de wereld zijn verbonden met pijnlijke gebeurtenissen in het verleden wat aanpassing in de weg staat. In dat geval zijn speciale interventies nodig.
Belangrijk ook is te beseffen dat er niet zoiets bestaat als een correct wereldmodel. Ieder wereldmodel is uniek en het resultaat van iemands persoonlijke geschiedenis. Als er al verschillen zijn, dan is het in het aantal keuzemogelijkheden.
